Seplenienie (czyli sygmatyzm) należy do najczęściej spotykanych zaburzeń artykulacji. Jest to nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych, jednego, dwóch lub trzech szeregów (tj. ś, ź, ć, dź, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż). Zaburzeniu może ulec artykulacja jednej, kilku lub nawet kilkunastu głosek.
W seplenieniu wyróżniamy następujące sposoby realizacji dźwięków:
1. Deformacja (tzw. sygmatyzm właściwy).
Polega na nieprawidłowej wymowie spółgłosek zębowych (s, z, c, dz), dziąsłowych (sz, ż, cz, dż) oraz palatalnych (ś, ź, ć, dź). Deformacja wymienionych głosek jest wynikiem zmiany miejsca artykulacji. Brzmienie jest zniekształcone, nienaturalnie. W zależności od miejsca, w którym powstaje wadliwa artykulacja, wyróżnia się różne typy sygmatyzmu (np. międzyzębowy, boczny, przyzębowy, wargowo – zębowy itd.)
2. Substytucja (tzw. parasygmatyzm).
Polega na zastępowaniu jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo.
Zjawisko to jest dopuszczalne w okresie kształtowania i rozwoju mowy, jeżeli jednak utrzymuje się dłużej, należy je uznać za patologię.
Najczęściej obserwuje się następujące substytucje:
• spółgłoski dziąsłowe: sz, ż, cz, dż (które najpóźniej pojawiają się w mowie dziecka) zastępowane są szeregiem łatwiejszym: s, z, c, dz
• spółgłoski zębowe: s, z, c, dz oraz spółgłoski dziąsłowe: sz, ż, cz, dż zastępowane są przez spółgłoski palatalne: ś, ź, ć, dź
• spółgłoski dentalizowane szczelinowe: ś, ź, s, z, sz, ż mogą być zastępowane przez spółgłoski dentalizowane zwartoszczelinowe: ć, dź, c, dz, cz, dż
• spółgłoski dentalizowane dźwięczne mogą być zastępowane przez odpowiednie bezdźwięczne (np. koza – kosa, żyto – szyto itp.)
3. Elizja (tzw. mogisygmatyzm).
Polega na opuszczaniu dźwięku. Głoski dentalizowane mogą być opuszczane, bądź w ogóle nierealizowane.
Podobnie jak w przypadku substytucji jest to do pewnego momentu zjawisko zgodne z normą rozwojową, natomiast jeśli utrzymuje się dłużej, należy je uznać za patologię.
W razie jakichkolwiek wątpliwości najlepiej skontaktować się z logopedą.
Opracowała: Sandra Dobrowolska
Na podstawie:
1) Logopedia – pytania i odpowiedzi, pod red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 2003, t. 2
